De achtste strofe

INHOUD

  

1

In de laatste strofe volgt de ontknoping. De bijen dwarrelen als sneeuwvlokken (‘zielen’) naar de aarde terug. Een triest beeld: zij keren weer naar de werelda, de plaats waar ze eigenlijk thuis- horen, maar ze komen daar terecht tussen de korven waarin op dat moment bijenvolken overwinteren en zich voorbereiden op een nieuw leven.b
Wat overblijft is de verstilling van een besneeuwd landschap, waar koude en dood heersen.

2

‘Sterven’ betekent twee dingen: niet alleen zijn de bijen naar aardse maatstaven gestorven (zij zijn bevrijd van hun lichaam en zij behoeven niet meer rond te zwerven), maar zij zijn ook gees- telijk dood, er is iets in hen geknapt. Het wij zijn gestorven zou een triomfkreet moeten zijn: we hebben de dood overwonnen, onze ziel leeftc, maar zo is het niet: de aarde blijft in hun gedachten hun huis, zij dwarrelen -willoos- terug naar hun eigen wereld. Nee, er klinken teleurstelling, verbittering en berusting door in de laatste strofe van het gedicht.

Sneeuw wordt vaak geassocieerd met dood en met stagnatie, korven met het volle, aardse leven. Het neologisrne gedwereld neemt een centrale positie in: de keuze van dit werkwoord is vrij, het behoeft niet te voldoen aan het rijmschema. Mooi zou zijn geweest als het had gerijmd op ‘honing/woning’ (1): de cirkel zou dan zijn gesloten. Maar deze keuze wordt niet gemaakt, met het rijmwoord ‘beloning’ zou het gedicht een positieve wending hebben kunnen krijgen. Nu wordt onderstreept dat het verhaal van de bijen slecht is afgelopen. Zij keren terug naar de wereld, maar deze wereld is de hunne niet meer. Aan de andere kant: door het gedicht niet af te sluiten lijkt het verhaal nog niet afgelopen: sneeuw betekent stagnatie, in de dood ligt nieuw leven opgesloten. Sneeuw wordt water en water is de oerkracht van de schepping.

NOTEN

a ‘De wereld’ heeft binnen de christelijke theologie een negatieve bijklank als het gebied van het aardse, zondige leven.
b vestdijk suggereert dat de bijen terugkeren inde gedaante van sneeuwklokjes, maar misschien is dit een drukfout (‘sneeuw-klokken’ in plaats van ‘sneeuwvlokken’, dat hij iets eerder gebruikt). Binnen de modernistische traditie is deze associatie toegestaan (Mallarmé).
c het sneeuwvlokje is een symbool voor de ziel.

Geef een reactie